Giáo sư Hoàng Chương – Người ‘giữ lửa’ lửa sân khấu truyền thống

Người đưa nghệ thuật Bài chòi trở lại đời sống đương đại

Giáo sư Hoàng Chương sinh năm 1931 tại Bình Định. Suốt cuộc đời công tác, ông luôn gắn bó với lĩnh vực sân khấu và văn hóa truyền thống. Ông từng theo học Đại học Sân khấu Liên Xô (1962 – 1964), sau đó học tiếp tại Đại học Văn khoa, Đại học Tổng hợp Văn khoa số 8 (1964 – 1967), rồi nghiên cứu sâu tại Rumani vào năm 1970.

Trong sự nghiệp nghiên cứu văn hoá dân tộc của mình, Giáo sư Hoàng Chương đã dàn dựng hơn 50 vở tuồng, trong đó có những tác phẩm kinh điển như “Ngọn lửa Hồng Sơn”, “Trần Quốc Toản ra quân”… Nhiều vở diễn của ông đã giành huy chương vàng, bạc tại các kỳ hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc.

GS Hoàng Chương

Không dừng lại ở việc dàn dựng, ông còn có công lớn trong việc phục dựng tuồng Bắc, trong đó các điệu múa cổ Thăng Long, các nghi lễ truyền thống và làng rối nước Đào Thục cũng được ông dày công khôi phục.

Đặc biệt, ông chính là việc đưa nghệ thuật Bài chòi trở lại đời sống đương đại. Là cố vấn Hội đồng xây dựng hồ sơ di sản cho loại hình này, Giáo sư Hoàng Chương còn viết cuốn sách chuyên khảo “Bảo tồn và phát huy giá trị của bài chòi” một tài liệu quý phục vụ lập hồ sơ trình UNESCO.

Chính nhờ nỗ lực không mệt mỏi ấy, tháng 12/2017, tại kỳ họp ở Jeju (Hàn Quốc), UNESCO đã ghi danh “Nghệ thuật bài chòi Trung Bộ Việt Nam” là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Lan tỏa văn hoá Việt ra thế giới

Giáo sư Hoàng Chương không chỉ là “người của sân khấu”, ông còn là nhà nghiên cứu văn hóa uyên bác, nhà giáo tận tâm và người truyền cảm hứng quốc tế. Ông từng giảng dạy nghệ thuật truyền thống Việt Nam tại nhiều trường đại học danh tiếng ở Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Hàn Quốc, Nhật Bản… góp phần đưa sân khấu truyền thống, văn hoá dân tộc ra thế giới.

Song hành với giảng dạy, ông tham gia nhiều hội thảo khoa học lớn trong và ngoài nước, chủ trì các chương trình đào tạo nghệ thuật dân tộc và đặc biệt, ông còn là cố vấn kỹ thuật cho các dự án ứng dụng văn hóa dân tộc trong giáo dục và nông nghiệp tại nhiều địa phương.

Ngoài ra, ông là tác giả của hàng loạt công trình nghiên cứu như: “Những vấn đề sân khấu truyền thống”, “Bài chòi và dân ca Liên khu 5”, “Nghệ thuật tuồng Bắc”, “Tuồng và võ thuật dân tộc”… Những công trình ấy không chỉ là “kim chỉ nam” cho giới nghiên cứu mà còn là nguồn cảm hứng cho lớp nghệ sĩ trẻ tiếp bước gìn giữ bản sắc Việt.

Đặc biệt, ông là người sáng lập Trung tâm nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam. Là người kiến tạo nơi đây thành một địa chỉ tin cậy trong việc kết nối các nghệ nhân, học giả, nhà quản lý, nghệ sĩ và công chúng.

Giáo sư Hoàng Chương qua đời ngày 5/6/2025. Sự ra đi của ông là mất mát lớn, để lại sự tiếc thương đối với những người làm công tác văn hóa trong cả nước.